Kırma Mercan, Pagellus Acerme
Mercan ailesindendir. 0 - 400 m. bazende 700 m. derinliklere inebilmektedir. Yaşam çevresi taşlık, kayalık ve dibe yakın yerlerdir. Boyları 35 - 40 cm. ye ulaşabilir. Eti beyaz, gevrek ve lezzetlidir. Marmara, Çanakkale Boğazı ve Ege de bolca bulunur. Ekonomik değeri yüksektir. Denizlerdeki ısıya göre ilkbahardan başlayarak Ağustosa kadar üremeleri sürer. Etçil balık olan Mercanlar çeşitli küçük balıklar, kabuklular ve omurgasızlarla beslenir.
Sıcak ve ılıman ve denizlerde yaşayan mercan balıklarının 15-20 kiloya kadar olanlarına rastlanır. Ancak lezzet açısından yarım kiloyla bir kilo arası olanları makbuldür.Mercan balığı taşlık ve kayalık diplerde yaşar. Çenesi bütün taş balıkları gibi çok güçlü olup deniz dibindeki kabukluları kolayca parçalayarak yer. Av sırasında zokaların iğnelerini açar veya kırar. Vücudu kalın pullarla örtülü olup rengi koyu pembedir. Yakalandıktan sonra su dışında rengi kısa zamanda açılır.Yılın her mevsiminde avlanabilen mercan, yazın taşlık kıyılara sokulur. Kışın derin sulardaki kayalıklara çekilir. En verimli avlanma ayları Nisan ve Mayıstır.
Pagellus Acerme
Mercan balıkları kırma taşlık, kayalık ve balıkların bulunduğu diplerde, yar başlarında av verirler. Amatör balıkçı için mercan avı hem zor hem de zevklidir. Deniz ortasında taşını tespit etmek, kerterizini iyi almak, balığın iriliğine göre takımını hazırlamak gerekir.
Mercan avında kullanılan başlıca yemler, kalamar, sübye, çağanoz, karides (tercihen çalı karidesi), sulina, midye, sardalya, hamsi, deniz hıyarı ve akyemlerdir (istavrit, skatros, izmarit gibi balıkların yaprak halinde kesilmiş parçaları).Mercan avında sulara göre en az dört ayrı tipte hazırlanmış takım bulundurmakta fayda vardır.
Takımları misina kalınlıklarına ve balıklara göre ayıracak olursak:
a) İnce takımlar: Köstekler 0.35, beden D. 40, olta 0.45
Balıklar: Mangır, litrin, mercan, mandagöz mercan, isparoz, karagöz, sarıgöz, küçük boy çipura, kupes, çitari, melanur
b) Orta incelikte takımlar: Köstek 0.40, beden 0.45, olta 0.50.
Balıklar: Mercan, karagöz, sarıgöz, orta boy çipura, melanur
c) Kalın takımlar: Köstek 0.50, 0.60, beden 0.60 - 0.70, olta 0.70 - 0.80
Balıklar: Kırma mercan, fangri, karagöz, çipura, skatros, sinarit, trança
KÖSTEKLİ MERCAN TAKIMI
80 kulaç uzunluğunda 0.45 veya 0.50 numara misina kelebeğe (mantara) sarıldıktan sonra, ucuna 2 cm lik bir fırdöndü bağlanır. Fırdöndünün diğer gözüne de takımın bedenini teşkil eden 1 kulaç uzunluğunda 0.40- 0.45 lik misina bağlanır. Bedene birer karış uzunluğunda 0.35 veya 0.40 lık 2 köstek takılır. Üstten ve alttan birer kez düğümle köstekler bedene bağlanır, köstek araları bir birine karışmayacak şekilde ayarlanmış Kösteklere 2 veya 3 no. çelik çapraz iğneler bağlanır. Bedenin en altına bir kasa yapılarak 100-160 gr. ağırlığında bir iskandil takılır. Av mahalline gelinip, kerteriz alındıktan sonra demir atılıp oltalar suya koyverilir. Bu tip olta takımında yem olarak karides veya sübye çok iyi sonuç verir. İskandil dibi bulduktan sonra dibin taş olup olmadığı iskandilin dibe vurmasıyla belli olur. İskandili oturtmadan hafifçe dibe değdirerek olta apikoda tutulur.
Mercan nazlı bir balık olduğu için çoğu kez yeme bir iki dokunur ve sonra yemeye karar verir. Bu yüzden daha ilk dokunuşta veya vuruşta çalınmamak lazımdır. Balığın yemi kaptığına iyice emin olduktan sonra çalınıp acele etmeden çekmek lazımdır. Mercan yukarı çekilirken kafa atar. Burada maharet, iğneyi kırdırtmadan veya kösteği kestirmeden balığı sandalın yanına kadar getirip kepçeyle içeri almaktır. Mercan sert bir balık olup yukarı çıkmamak için mücadele eder, taşına doğru yüzmek ister ve oltayı dibe çekip kafa atar. Takım çok inceyse ve balık da iriyse oltayı iyi kullanmak ve telaş etmemek lazımdır. Köstekli mercan takımı akıntısız sularda kullanılır.
Av sıcak ve güneşli havada yapılıyorsa balıkları teknenin livarında veya sandala çok iyi bağlanmış ve suya sarkıtılmış tel livarda muhafaza etmek gerekir. Livar yoksa balıklar devamlı suyu değiştirilen ve tekne içinde gölgede muhafaza edilen bir koyanın içine konabilir. Balık yakalandıktan sonra köstekleri ve iğneleri kontrol etmekte fayda vardır. Balık yakalandığında yemi iyice yutmuşsa gerek çekilirken gerekse iğnenin ağzından çıkarılışı sırasında kösteği sert dişleriyle zedeler. Dikkat edilmezse bir sonraki balık çekilirken köstek kopabilir. Av sırasında paslı iğne kullanmamaya dikkat etmelidir. Bu tür bir iğne kolaylıkla kırılır veya ele batarsa kötü sonuçlan olabilir. Mercan takımlarında, şeffaf veya yeşil renkte olan sert ve kolayca gam yapmayan misinalar iyi sonuç verir.
Köstekli mercan takımıyla karagöz, kupes, sarıgöz, çipura, melanur ve hatta hani, izmarit gibi balıklar da yakalanır.
ZOKALI MERCAN TAKIMI
60 kulaç uzunluğunda 0.60-0.70 veya 0.80 lik misina kelebeğe (mantara) sarıldıktan sonra, ucuna 3 cm lik bir fırdöndü bağlanır. Fırdöndünün diğer gözüne 1.5 kulaç uzunluğunda 0.50 - 0.60 veya 0.70 lik beden bağlanır. Bedenin içinden 10-20 gr lık bir kıstırma geçirilir ve boş ucundan iki karışlık bir mesafe alınarak, iki deliğinden kibrit çöpü sokulmak suretiyle misina üzerinde sabitleştirilir. Misinanın 2 karışlık boş ucu 3 cm lik bir fırdöndüye bağlanır. Fırdöndünün diğer gözüne 2.5 kulaç uzunluğunda 0.40-0.50 veya 0.60 lık bir köstek bağlandıktan sonra ucuna 30-40 gr. ağırlığında hırsızlı bir zoka takılır. Zokanın iğneleri çapraz ve çeliktendir.
Zoka iğnesine ye hırsız iğnesine ayrı ayrı yemler takılacağı için ikisini birbirine bağlayan misina uzunluğunun 4 parmak olması gerekir.
Av mahalline gelinip, kerteriz alındıktan sonra demir atılır. Burada dikkat edilecek husus, sandalın av yerinin (dipteki taşın) tam üstünde değil, sulara göre daha ilerisinde demir üstünde tutulmasıdır. Denize koyverildiğinde, olta taşı bulmalıdır. 1-1.5 mil süratle akan sularda derinlik 15-20 metreyse oltanın bir o kadar da yüzeceğini ve sonra dibi bulacağını düşünmek gerekir. Kıstırmanın da yardımıyla zoka dibi bulduktan sonra olta 3 kulaç geri alınır. Oltada, zokayla kıstırrna arası 2.5 kulaç olduğu için zoka dipten yarım kulaç yüksekte kalır. Zokalı lüfer takımıyla yapılan işlemin hemen hemen aynını burada da görüyoruz.
Hafif hafif yüzmekte olan yemi gören ve taşın etrafında dolaşan balık, suda yükselerek yemi kıskanır ve oltaya süratle atlar. Akabinde olta çalınarak balık yakalanır. Bu tür takımlar iri balıklar için kullanıldığından oltaya gelebilecek balığın 1 ile 5 kg. arasında veya daha ağır olabileceği hesaba katılmalıdır.
Ayrıca olta sulara karşı, sandala doğru çekilecektir. Bütün bu şartlar göz önünde tutularak balık yol isterse verilmeli ve dikkatle, acele etmeden sandalın yanına getirilmelidir. Mercan veya benzeri taş balıkları sandalın suda meydana getirdiği gölgeden korkar ve teknenin altına doğru yüzerler. Buna fırsat vermeden kepçe hazır edilmeli ve balık sandala yaklaşırken kafadan kepçeyi geçirmek suretiyle içeri alınmalıdır.
Zokalı takımda yem olarak her iki iğneye de takmak suretiyle iri karides, akyemler ve sübye kullanılır. Özellikle mercan için kullanılan zokalı takıma sarıgöz (skatros) karagöz , çipura, trança, sinarit, lahoz, orfoz ve hatta akya bile atlayabilir.
Hafif hafif yüzmekte olan yemi gören ve taşın etrafında dolaşan balık, suda yükselerek yemi kıskanır ve oltaya süratle atlar. Akabinde olta çalınarak balık yakalanır. Bu tür takımlar iri balıklar için kullanıldığından oltaya gelebilecek balığın 1 ile 5 kg. arasında veya daha ağır olabileceği hesaba katılmalıdır.
Ayrıca olta sulara karşı, sandala doğru çekilecektir. Bütün bu şartlar göz önünde tutularak balık yol isterse verilmeli ve dikkatle, acele etmeden sandalın yanına getirilmelidir. Mercan veya benzeri taş balıkları sandalın suda meydana getirdiği gölgeden korkar ve teknenin altına doğru yüzerler. Buna fırsat vermeden kepçe hazır edilmeli ve balık sandala yaklaşırken kafadan kepçeyi geçirmek suretiyle içeri alınmalıdır.
Zokalı takımda yem olarak her iki iğneye de takmak suretiyle iri karides, akyemler ve sübye kullanılır. Özellikle mercan için kullanılan zokalı takıma sarıgöz (skatros) karagöz , çipura, trança, sinarit, lahoz, orfoz ve hatta akya bile atlayabilir.
ÇİFTGÖZ İSKANDİLLİ MERCAN TAKIMI
Bu takım da yapılış ve kullanılış itibariyle zokalı takıma benzer, sandal demir üzerindeyken akıntılı sularda kullanılır.
60 kulaç uzunluğunda 0.60-0.70 veya 0.80 lik misina kelebeğe sarıldıktan sonra ucuna 3 cm lik bir fırdöndü takılır. Fırdöndünün diğer gözüne 1.5 kulaç uzunluğunda 0.50 veya 0.60 lık beden bağlanır. Bedenin diğer ucuna yine 3 cm lik bir fırdöndü takılır. Fırdöndünün boş gözüne 0.50 veya 0.60 lık, 2.5 kulaç uzunluğunda ek bir beden bağlanır. Ek bedenin ucu çift gözlü 100-140 gr lık bir iskandilin sol gözünden geçirilerek bağlanır. İskandilin sol gözünün 3 karış yukarısına 0.40 veya 0.50 lik 2 karış uzunluğunda bir köstek üstten ve alttan düğümlenmek suretiyle bağlanır. Kösteğin ucuna 2 veya 3 no. çapraz çelik iğne takılır. İskandilin sağ gözüne de iki karış uzunluğunda 0.40 veya 0.50 lik bir kös- tek bağlandıktan sonra ucuna yine aynı iğnelerden takılır. Av şekli zokalı takımla aynıdır.
DİP SÜRÜTMESİ TAKIMI
Bu takım sandal demir üzerindeyken veya hafif yollu hareket halindeyken kullanılır. 60 kulaç uzunluğunda 0.50-0.60 veya 0.70 lik misina kelebeğe sarıldıktan sonra ucuna 3 cm lik bir fırdöndü takılır. Fırdöndünün diğer gözüne 1 kulaç uzunluğunda 0.40-0.50 veya 0.60 lık beden bağlanır. Bedenin de boş ucu 3 cm lik üçlü bir fırdöndünün üst gözüne takılır. Uçlü fırdöndünün alt gözüne iki karış uzunluğunda 0.60 lık misinadan bir kasa yapılarak geçirilir. Misinanın diğer ucu da kasalanarak ucuna 160-240 gr. ağırlığında bir iskandil takılır. Üçlü fırdöndünün boş kalan yan gözüne 4 kulaç uzunluğunda 0.30-0.40 veya 0.50 lik bir köstek bağlanır. Kösteğin ucuna 2 veya 3 no. çapraz çelik iğne takılır.
Dip sürütmesi takımı demir üstünde kullanılıyorsa köstek denize koyverildikten
sonra oltanın üçlü fırdöndü ve iskandilli bölümü sandalın biraz ilerisine atılıp yavaş yavaş suya koyverilir. Bu da kösteğin bedene sarmasını önler.
Bu takım sandal demir üzerindeyken veya hafif yollu hareket halindeyken kullanılır. 60 kulaç uzunluğunda 0.50-0.60 veya 0.70 lik misina kelebeğe sarıldıktan sonra ucuna 3 cm lik bir fırdöndü takılır. Fırdöndünün diğer gözüne 1 kulaç uzunluğunda 0.40-0.50 veya 0.60 lık beden bağlanır. Bedenin de boş ucu 3 cm lik üçlü bir fırdöndünün üst gözüne takılır. Uçlü fırdöndünün alt gözüne iki karış uzunluğunda 0.60 lık misinadan bir kasa yapılarak geçirilir. Misinanın diğer ucu da kasalanarak ucuna 160-240 gr. ağırlığında bir iskandil takılır. Üçlü fırdöndünün boş kalan yan gözüne 4 kulaç uzunluğunda 0.30-0.40 veya 0.50 lik bir köstek bağlanır. Kösteğin ucuna 2 veya 3 no. çapraz çelik iğne takılır.
Dip sürütmesi takımı demir üstünde kullanılıyorsa köstek denize koyverildikten
sonra oltanın üçlü fırdöndü ve iskandilli bölümü sandalın biraz ilerisine atılıp yavaş yavaş suya koyverilir. Bu da kösteğin bedene sarmasını önler.
Av mahallinde olta denize koyverildikten ve iskandil dibi bulduktan sonra olta apikoda tutulur. Sularla dipten yarım kulaç yükseklikte yüzmekte olan 4 kulaç uzunluğundaki kösteğin ucundaki yem balığı kıskandıracaktır. Yeme hamle yapan balık iskan- dili havalandırır ve o anda çalınılırsa balık alınır. Mercan balığının kafa atmasını ve sert hareketlerini hesaba katarak balık kah yol verilerek, kah çekilerek sandala yaklaştırılır. Kepçeyle kafadan geçirmek suretiyle sandala alınır.
Bu takım, sadece mercan için değil karagöz, sarıgöz (skatros), melanur, çipura vb. gibi balıklar için de geçerlidir.
Dip sürütmesi takımında bu tür av sırasında karides, sübye, midye, sulina ve akyemler kullanılır.
Dip sürütmesi takımında bu tür av sırasında karides, sübye, midye, sulina ve akyemler kullanılır.